Laureat: Rafał Juściński

Rafał Juściński – doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Sztuki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, magister historii. Najlepszy Absolwent Wydziału Historii i Archeologii UMCS za rok akademicki 2022/2023. Autor artykułów naukowych, uczestnik ogólnopolskich i międzynarodowych konferencji naukowych oraz aktywny działacz Samorządu Doktoranckiego UMCS. Zdobywca II nagrody w XVI edycji konkursu im. Władysława Pobóg-Malinowskiego na Najlepszy Debiut Historyczny Roku w zakresie historii najnowszej za pracę magisterską pod tytułem „Odzyskanie przez Polskę niepodległości w listopadzie 1918 r. w polityce historycznej PRL lat 1982–1989”. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się przede wszystkim wokół wydarzeń z lat osiemdziesiątych XX w., zagadnień prowadzenia państwowej polityki historycznej oraz problematyki Sił Zbrojnych PRL. Obecnie pod kierunkiem dr. hab. https://www.umcs.pl/pl/addres-book-employee,2463,pl.html Marka Siomy, prof. UMCS, przygotowuje rozprawę doktorską pod tytułem „«Ku socjalistycznej III Rzeczypospolitej Polskiej». Pragmatyczny zwrot niepodległościowy w polityce historycznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej lat osiemdziesiątych XX w.”.

Rozprawa doktorska przygotowywana przez Rafała Juścińskiego

„Ku socjalistycznej III Rzeczypospolitej Polskiej”. Pragmatyczny zwrot niepodległościowy w polityce historycznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej lat osiemdziesiątych XX w.

Przygotowywana rozprawa doktorska będzie dotyczyła całokształtu polityki historycznej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w latach osiemdziesiątych XX w., ukazanego poprzez analizę jej poszczególnych elementów składowych. W tym względzie za kluczowy punkt pracy należy uznać przedstawienie ram pragmatycznego zwrotu niepodległościowego, który w omawianym okresie pojawił się w polityce kierownictwa Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Większość badaczy od lat zajmujących się dziejami schyłkowego PRL nie dostrzegała w przeszłości jego istnienia. W mojej opinii jest to „zasługa” powszechnego w polskim społeczeństwie stereotypu określającego ówczesne kierownictwo PZPR jako pozbawione jakiejkolwiek inicjatywy, sprawczości, skuteczności i samodzielności, a jednocześnie reagujące na pogłębiający się kryzys jedynie represjami. Z tego powodu dotychczas pomijano w ogólnym rozrachunku te inicjatywy ekipy Wojciecha Jaruzelskiego, które zmierzały do zwiększenia poparcia społecznego dla zmieniających swoje oblicze komunistycznych rządów. Podjęcie próby pełniejszego zrozumienia wydarzeń okresu transformacji ustrojowej w Polsce wymaga naświetlenia wątku polityki historycznej PRL u schyłku jej istnienia.

Zgłębiając podstawowy problem badawczy rozprawy doktorskiej, koncentruję się na ukazaniu przykładów nowej, zróżnicowanej wewnętrznie koncepcji polityki historycznej państwa. Po dokonaniu analizy krytycznej źródeł przedstawię w pracy dowody na istnienie tej koncepcji i jej stopniową ewolucję w latach osiemdziesiątych XX w., dostosowywaną do kolejnych etapów realizowanych wówczas przez PZPR reform systemowych. Przy określeniu celu badań na pierwszy plan wysuwa się natomiast kwestia wieloaspektowego naświetlenia najważniejszych i najbardziej jaskrawych przypadków polityki historycznej (wraz z jej charakterystycznymi cechami oraz zarysowaniem punktu docelowego tych działań) wdrażanej przez ekipę gen. Jaruzelskiego na potrzeby generowania poparcia społecznego za pomocą różnorakich instrumentów propagandowych w ostatniej dekadzie istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.

Podstawową kategorię źródeł przyszłej rozprawy doktorskiej stanowią materiały archiwalne instytucji państwowych i partyjnych, które zgromadzono m.in. w warszawskim Archiwum Akt Nowych, archiwach Instytutu Pamięci Narodowej oraz archiwach państwowych na obszarze całego kraju. Składają się na nie dokumenty pozostawione m.in. przez Komitet Centralny PZPR, Patriotyczny Ruch Odrodzenia Narodowego, Telewizję Polską, MSW oraz Główny Urząd Kontroli Publikacji i Widowisk. Równie ważna jest także gruntowna analiza tytułów prasowych z epoki zawierających artykuły ukazujące omawiane zagadnienie. W ich poczet można zaliczyć takie gazety, jak „Trybuna Ludu”, „Żołnierz Wolności”, „Rzeczpospolita”, „Polityka” oraz „Ład”. W celu uchwycenia kompleksowego spektrum działań władz partyjno-państwowych w tym zakresie konieczne będzie również sięgnięcie do źródeł drukowanych w postaci wydanych oficjalnie u schyłku PRL książek i publikacji historiograficznych prezentujących moderowaną wówczas narrację. Stronę wizualną wzbogacą dostępne za opłatą zdjęcia zgromadzone przez Polską Agencję Prasową i Narodowe Archiwum Cyfrowe oraz nagrania Polskiego Radia i Telewizji Polskiej.