Laureat: Leonid Pavlenko
Leonid Pavlenko – doktorant w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych i Sztuki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ukończył studia licencjackie i magisterskie na kierunku historia w Instytucie Historii UMCS, specjalność nauczycielska. Członek Koła Historycznego „Prosvity”. Uczestnik konferencji naukowych oraz autor artykułów historycznych. Jego zainteresowania badawcze koncentrują się na historii Polski i Rusi w okresie średniowiecza. Obecnie pod opieką naukową promotorów prof. dr. hab. Andrzeja Pleszczyńskiego (UMCS) i prof. dr. hab. Adriana Jusupovicia (IH PAN) przygotowuje dysertację pod tytułem: „Stosunki pomiędzy Mazowszem a Wołyniem od najazdu mongolskiego (ok. 1240) do podziału Wołynia (1366)”.
Rozprawa doktorska przygotowywana przez Leonida Pavlenkę
Stosunki pomiędzy Mazowszem a Wołyniem od najazdu mongolskiego (ok. 1240) do podziału Wołynia (1366)
Praca będzie poświęcona kontaktom politycznym między władcami Mazowsza i Wołynia w XIII–XIV wieku w kontekście zbliżania się politycznego i kulturowego tych ziem, co później stało podstawą przyłączenia Rusi Czerwonej do Królestwa Polskiego, a w dalszej perspektywie stworzenia wieloetnicznej Rzeczypospolitej.
Szczególną uwagę zamierzam poświęcić sojuszom wojskowym oraz związkom międzydynastycznym, gdyż istniało wiele związków rodzinnych między Romanowiczami i członkami rodziny Piastów mazowieckich. W efekcie tej polityki w roku 1323–1325 tron halicko-włodzimierski zajmował przedstawiciel dynastii mazowieckich Piastów.
Podstawową tezą pracy jest założenie, że współpraca Mazowsza i Wołynia w XIII wieku nie wynikała jedynie z koniunktury politycznej, lecz jej podłożem były głęboko zakorzenione powiązania handlowe, dynastyczne i polityczne, sięgające czasów formowania się państwowości Piastów i Rurykowiczów.
Temat stosunków mazowiecko-ruskich nie był często analizowany w nauce. Do tej pory nie powstało osobne opracowanie dotyczące relacji Mazowsza z Wołyniem w XHI–XIV wieku. W dotychczasowych badaniach nad dziejami ziem halickiej i wołyńskiej Wołyń bywał spychany na dalszy plan, podczas gdy znacznie więcej uwagi poświęcano kwestii halickiej w kontekście stosunków polsko-ruskich. Tymczasem po śmierci Romana Mścisławowicza głównym ośrodkiem władzy jego synów przez długi czas pozostawał Wołyń Zachodni. To właśnie stamtąd Romanowicze, z Danielem na czele, rozpoczęli proces umacniania swojej pozycji politycznej na obszarze południowo-zachodniej Rusi, m.in. przez nawiązywanie relacji z polskim książętami, w tym również z władcami Mazowsza. Warto też dodać, że po śmierci Daniela Romanowicza, w warunkach postępującej dezintegracji jego państwa, księstwo włodzimierskie zaczęło prowadzić bardziej niezależną politykę, ze szczególnym nasileniem kontaktów z dworem mazowieckim.
W połowie XIV wieku Wołyń znalazł się w strefie zainteresowań Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Utrata niezależności politycznej państwa halicko- włodzimierskiego, a także rywalizacja o spadek po Romanowiczach sprawiły, że ziemie Wołynia stopniowo zostały włączone w granice Królestwa Polskiego i Wielkiego Księstwa Litewskiego.
Warto podkreślić, że na obszarze południowo-zachodniej Rusi żyło wielu książąt pozbawionych niezależności politycznej. Gdy ziemie te znalazły się najpierw w granicach Polski i Litwy, a następnie Rzeczypospolitej Obojga Narodów, Rurykowicze, którzy utracili szansę na dalszy awans polityczny, stawali się członkami elit magnackich. Świadczy o tym znaczna liczba rodów arystokratycznych Rzeczypospolitej wywodzących się z dynastii Rurykowiczów.