Henryk Gmiterek

Henryk Gmiterek — profesor zwyczajny, kierownik Zakladu Historii XVI – XVIII wieku, zajmujacy sie stosunkami wyznaniowymi w Rzeczypospolitej XVI-XVII w.; kontaktami polsko-czeskimi w XVI-XVII w.; dziejami pogranicza etnicznego polsko-ruskiego w XVI-XVIII w.; oraz dziejami Lubelszczyzny (w tym mniejszości żydowskiej). Doktor honoris causa Państwowego Pedagogicznego Uniwersytetu im. I. Franko w Drohobyczu.

11 stycznia 2013 r. minie równo 30 lat od śmierci Profesora Adama Kerstena, wybitnego historyka, badacza dziejów szlacheckiej Rzeczypospolitej, którego prace dotyczące XVII zwłaszcza stulecia weszły dziś do kanonu dorobku polskiej historiografii. Był przy tym nie tylko historykiem, ale aktywnym i czynnym uczestnikiem życia społecznego na różnych polach. Wysoko oceniany był jego wkład jako konsultanta historycznego przy ekranizacji Pana Wołodyjowskiego (1968) i Potopu (1974 – w tym przedsięwzięciu był także współautorem scenariusza). W ostatnich latach życia czynnie zaangażował się w działalność niezależną, prowadząc cykle wykładów z historii w ramach Towarzystwa Kursów Naukowych, publikując w niezależnych wydawnictwach czy wreszcie aktywnie włączając się w tworzący się ruch „Solidarności”. Co starsi członkowie naszej uniwersyteckiej społeczności pamiętają Jego wykłady z końca 1980 r. prowadzone pod hasłem Historia Polski dla Polaka XXI wieku, na które do auli Wydziału Ekonomicznego przybywały tłumy słuchaczy.

Przedwcześnie zmarły Profesor — miał zaledwie 53 lata — przez całe niemal swoje zawodowe życie (od 1955 r.) związany był z naszym Uniwersytetem, prowadząc wykłady i seminaria dla studentów historii. Pozostawił po sobie pamięć głębokiego erudyty, potrafiącego w znakomity sposób nawiązywać kontakt ze studentami i dzielić się z nimi swoją ogromną wiedzą. Nie była to przy tym wiedza li tylko o epoce, którą się interesował. To także ogromne doświadczenie badawcze, które zaszczepiał swoim uczniom, wskazywanie na dylematy, przed jakimi staje historyk, na potrzebę świadomości, iż w swoich ocenach badacz nie jest w stanie uniknąć do końca subiektywnego stosunku do odczytywanego przekazu, „oglądania historii przez pryzmat własnych doświadczeń”.

Pamięć o Profesorze Adamie Kerstenie jest w naszym środowisku nadal żywa. Świadczy o tym wznowienie w naszym uniwersyteckim wydawnictwie kilka lat temu (2006 r.) Jego klasycznej już dziś monografii Stefan Czarniecki. 1599-1665, nadanie jednej z sal wykładowych w Instytucie Historii Jego imienia czy też podjęta z inicjatywy uczniów Profesora uchwała Rady Miasta o nadaniu Jego imienia jednej z nowopowstających lubelskich ulic. Kultywowaniu tej pamięci służyć będzie z pewnością inicjatywa założonej w 2011 r. Fundacji Kerstenów dotycząca ustanowienia stypendium naukowego dla słuchaczy studiów doktoranckich prowadzonych w Instytucie Historii UMCS. Drugie stypendium — imienia Krystyny Kersten — Fundacja przeznaczyła dla doktorantów w Instytucie Historii PAN, w którym Krystyna Kersten, zmarła przed kilku laty (2008 r.) znakomita znawczyni najnowszych dziejów Polski, przez wiele lat pracowała.

Inicjatorem powołania Fundacji Kerstenów jest Grzegorz Kersten, syn Krystyny i Adama Kerstenów, aktualnie profesor Concordia University w Montrealu. Fundacja została założona, aby — jak czytamy na jej stronie https://fundacja.kerstens.org/index.php/ —

uczcić i upamiętnić życie oraz dokonania Krystyny i Adama Kerstenów.

Statutowym celem Fundacji jest „krzewienie wartości humanistycznych i demokratycznych, propagowanie postaw otwartości, rzetelności, szacunku dla innych, poszanowania prawdy oraz wspieranie badań i inicjatyw służących pogłębianiu i upowszechnianiu wiedzy humanistycznej, a także działalności naukowej, edukacyjnej i oświatowo-kulturalnej na rzecz ogółu społeczności, popularyzującej ideały wyznawane przez Krystynę i Adama Kerstenów”. Wśród różnych zakładanych form działalności służących realizacji tych celów znajduje się również „przyznawanie stypendiów dla studentów i doktorantów podejmujących badania w dziedzinie nauk humanistycznych i społecznych”. Wspomniane wyżej stypendium jest wyrazem praktycznej realizacji zamierzeń Fundacji.

W uzgodnieniu z Zarządem Fundacji Rada Wydziału Humanistycznego UMCS na posiedzeniu w dniu 22 lutego br. zaakceptowała regulamin Stypendium naukowego im. Profesora Adama Kerstena, który uzyskał także akceptację władz naszej uczelni (regulamin dostępny jest na stronie Wydziału Humanistycznego pod zakładką Studium Doktoranckie Historii, a także na stronie Fundacji Kerstenów). Przewiduje on, że fundusz stypendialny wynosi co najmniej 10 tys. zł i będzie służył ustanowieniu jednego stypendium w wysokości 1/10 przekazanej UMCS kwoty. Stypendium wypłacane będzie zatem przez 10 miesięcy i w roku akademickim 2012/2013 (od października) jego wysokość wynosić będzie 1 tys. zł miesięcznie. O stypendium na ogólnych zasadach obowiązujących przy staraniach o stypendia doktoranckie ubiegać się mogą słuchacze studiów doktoranckich historii II-IV roku.

Stypendium im. Profesora Adama Kerstena jest pierwszą na Wydziale Humanistycznym inicjatywą tego rodzaju, przewidującą wsparcie poczynań naukowych młodych, początkujących badaczy ze środków prywatnych, innych, niż budżetowe. Tym bardziej Fundacji Kerstenów, a zwłaszcza jej prezesowi prof. Grzegorzowi Kerstenowi należą się słowa uznania i wdzięczności za podjęty projekt i ukierunkowanie go m. in. na nasze środowisko. Z naszej strony pozostaje zrobić wszystko, by środki przeznaczone na to stypendium były jak najlepiej wykorzystane, a pamięć o patronie stypendium i Jego dokonaniach naukowych oraz społecznych utrwalała się w świadomości nie tylko tych, którzy podążają Jego tropami.

Źródło: Wiadomości Uniwersyteckie, Maj, 2012, s. 26-27.