Laureat: Michał Przeperski

Michał Przeperski (ur.1986) jest doktorantem w Instytucie Historii Polskiej Akademii Nauk, pracownikiem Biura Edukacji Publicznej Instytutu Pamięci Narodowej oraz redaktorem portalu historycznego Histmag.org. W latach 2009—2010 studiował historię na Central European University w Budapeszcie. W 2010 r. ukończył studia prawnicze na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, a w 2011 r. historyczne w Instytucie Historycznym Uniwersytetu Warszawskiego. W latach 2011—2013 był pracownikiem Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku. W 2012 r. został laureatem wyróżnienia w konkursie na Najlepszy Debiut Historyczny Roku im. Władysława Pobóg-Malinowskiego za pracę „PRL i Polacy w badaniach sondażowych RWE (1962—1969)”.
Opublikował wiele artykułów naukowych, m.in. w półroczniku „Pamięć i Sprawiedliwość”, roczniku „Polska 1944/45—1989. Studia i materiały” i serii wydawniczej „Opozycja i opór społeczny w Polsce po 1956 roku”. Autor książki Gorące lata trzydzieste. Wydarzenia, które wstrząsnęły Rzeczpospolitą (Warszawa 2014) oraz kilkudziesięciu tekstów wydrukowanych w prasie społeczno-kulturalnej, m.in. „Polityce”, „Znaku”, „Mówią Wieki”, „44/Czterdzieści i Cztery. Magazynie Apokaliptycznym”, „Teologii Politycznej Co Miesiąc” i „Na Wokandzie”.
W Instytucie Historii PAN przygotowuje pod kierunkiem prof. dr. hab. Jerzego Eislera pracę doktorską na temat działalności politycznej Mieczysława F. Rakowskiego.
Otrzymał stypendium im. Krystyny Kersten na rok akademicki 2015/2016.

Rozprawa doktorska przygotowywana przez Michała Przeperskiego

Mieczysław F. Rakowski (1926—2008). Próba biografii politycznej

Podstawowym celem mojego projektu doktorskiego jest rekonstrukcja politycznej działalności Mieczysława F. Rakowskiego, jednej z najciekawszych postaci życia politycznego PRL. Z uwagi na to, że jego aktywność pokrywa się niemal w stu procentach z historią komunistycznej Polski, sylwetka Rakowskiego służy także jako interesująca egzemplifikacja procesów politycznych i społecznych zachodzących w Polsce po roku 1945. Dotyczy to zarówno etapu budowy i utrwalania władzy komunistycznej w Polsce, okresu jej dojrzałego trwania, jak i procesów rozkładu.

Biografia polityczna Mieczysława Rakowskiego pozwala w nowatorski sposób, do tej pory nieobecny w polskiej historiografii, ukazać konsekwencje awansu społecznego i zawodowego, jakiego doświadczyło pokolenie młodych Polaków po roku 1945. Sylwetka Rakowskiego wydaje się pod tym względem charakterystyczna i prześledzenie jego drogi życiowej umożliwi udzielenie odpowiedzi na pytanie o jednostkowe losy przedstawicieli jego pokolenia.

Rakowski jako wieloletni redaktor naczelny tygodnika „Polityka” i działacz partyjny wysokiego szczebla odegrał ważną rolę w kształtowaniu mechanizmów propagandy w Polsce komunistycznej. Przede wszystkim chodzi tu o sposoby sprawowania kontroli nad aparatem propagandy i tworzenie się swoistych przestrzeni wolności, które Rakowski potrafił sprawnie kreować i wykorzystywać. Szczególnie istotne przy analizie tego etapu jego życia jest ustalenie, w jakiej mierze Rakowski był „wewnętrznym opozycjonistą” systemu komunistycznego.

Życiorys Mieczysława Rakowskiego pozwala na pogłębione, nowatorskie ujęcie problemu zjawiska „komunistycznej inteligencji”. Choć nie brakuje prac na temat inteligencji polskiej, losy inteligentów z awansu są traktowane po macoszemu. Dlatego też celem mojego projektu jest ukazanie na przykładzie postaci Mieczysława Rakowskiego skali wyborów, jakie podejmowali, i kompromisów, na jakie szli — z różnych przyczyn — przedstawiciele tej grupy.

Wreszcie ważnym zadaniem, jakie sobie stawiam w mojej pracy, jest wyjaśnienie roli Mieczysława Rakowskiego w ostatnich latach PRL, gdy działał jako przedostatni premier i ostatni I sekretarz PZPR. Czy był „polskim Gorbaczowem”, czy jedynie narzędziem w rękach gen. Wojciecha Jaruzelskiego?

Rozprawa zostanie oparta na szerokiej kwerendzie źródłowej z archiwów polskich (m.in. AAN, AMSZ, ARM KPRM, CAW, ADH PRL, AIPN) oraz zagranicznych (Hoover Archives), a także zbiorów prywatnych. Istotną rolę odegrają też relacje zebrane od współpracowników oraz bliskich Mieczysława F. Rakowskiego, jak również szeroko zakrojona kwerenda prasowa i wykorzystanie źródeł publikowanych (m.in. Dzienniki polityczne oraz literatura wspomnieniowa).

Sprawozdanie z wykorzystania stypendium, 05.05.2016