Laureat: Aleksandra Bańkowska

Aleksandra Bańkowska — absolwentka Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego, wieloletnia archiwistka w Żydowskim Instytucie Historycznym, redaktorka naukowa w projekcie pełnej edycji dokumentów Archiwum Ringelbluma (Podziemnego Archiwum Getta Warszawskiego). Publikowała w pismach „Kwartalnik Historii Żydów” i „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”. Obecnie doktorantka w Instytucie Historii PAN, gdzie przygotowuje pracę pt. „Żydowska opieka społeczna w Warszawie w latach 1939—1943” pod kierunkiem dr. hab. prof. IH PAN Tadeusza Epszteina, a także kierowniczka projektu badawczego Narodowego Centrum Nauki dotyczącego żydowskiej opieki społecznej w Generalnym Gubernatorstwie w latach 1939—1944.

Interesuje się historią społeczną okresu okupacji niemieckiej w Polsce, szczególnie życiem społecznym w gettach, oraz źródłoznawstwem okresu Holokaustu, w tym dziejami podziemnych archiwów.

Rozprawa doktorska przygotowywana przez Aleksandrę Bańkowską

Żydowska opieka społeczna w Warszawie w latach 1939—1943

Planowana praca ma być monografią działalności całego sektora opieki społecznej dla Żydów w Warszawie okupowanej przez Niemcy w okresie od momentu wybuchu drugiej wojny światowej do likwidacji getta warszawskiego. Opiekę społeczną sprawowały zarówno przedwojenne organizacje dobroczynne, jak i Rada Żydowska (administracja getta), a także instytucja powołana w tym celu przez niemieckie władze — Żydowska Samopomoc Społeczna.

Sytuacja w getcie warszawskim była specyficzna ze względu na to, że poza standardowymi działaniami charytatywnymi, mającymi kluczowe znaczenie dla głodujących mieszkańców getta, organizacje opiekuńcze zajmowały się działalnością znacznie szerszą, obejmującą m.in. zakładanie kół kulturalnych, tajnych szkół, prowadzenie badań naukowych i kursów zawodowych, zarządzanie własną administracją wraz z sądownictwem polubownym itp. Dlatego sektor opieki społecznej można potraktować jako obszar intensywnego życia społecznego, politycznego i kulturalnego warszawskich Żydów. Ogromna rola, jaką odgrywał w życiu getta, przesądziła o jego istnieniu aż do samego końca, mimo poniesienia całkowitej klęski na polu ratowania mieszkańców getta od nędzy i głodu.

W mojej pracy prześledzę działalność organizacji pomocowych, jej uwarunkowania, obszary aktywności, formy działania, źródła finansowania, struktury organizacji, relacje między nimi, personalia działaczy, kontakty z administracją niemiecką i polskimi instytucjami opiekuńczymi. W warstwie analitycznej zebrany materiał pozwoli na postawienie kilka nowych pytań badawczych dotyczących dynamiki życia społecznego w getcie i kontaktów getta ze światem zewnętrznym.

W pracy wykorzystuję zachowaną dokumentację urzędową zarówno organizacji i instytucji żydowskich, jak i władz niemieckich, a także materiały osobiste: dzienniki, listy i opracowania zachowane w Podziemnym Archiwum Getta Warszawskiego (Archiwum Ringelbluma).

Sprawozdanie z wykorzystania stypendium, 23.05.2018