W 2016 roku Fundacja Kerstenów dofinansowała wydanie akt sejmikowych województwa lubelskiego 1572-1632. Profesor Henryk Gmiterek zwrócił się do Fundacji o wsparcie finansowe. Wspomniał on, iż był on w zespole razem z Adamem Kerstenem, który w 1980 roku wystapil do Rektora UMCS o dofinansowanie prac nad tymi właśnie aktami.
Pomyślna sytuacja finansowa Fundacji pozwoliła Zarządowi podjąć decyzję o dokonaniu wsparcia. Wydawnictwo UMCS w Lublinie wydało akta w 2016.
Zarząd gratuluje Profesorowi Gmiterkowi starannego opracowania akt oraz serdecznie dziękuje, że dokończył dzieło, którego on, Adam i inni koledzy nie mogli zrealizować w latach osiemdziesiątych.
Akta sejmikowe województwa lubelskiego 1572-1632
Red. Henryk Gmiterek
WSTĘP (fragmenty)
Edytorstwo akt sejmików ziemskich przedrozbiorowej Rzeczypospolitej przeżywa w ostatnich latach swoisty renesans. Po okresie dłuższego zastoju badaczom uprzystępnione zostały akta sejmiku województwa podolskiego in hostico z lat 1672–1698, dzięki imponującemu wysiłkowi Michała Zwierzykowskiego światło dzienne ujrzały dwa pokaźne tomy akt sejmikowych województw poznańskiego i kaliskiego z lat 1696–1763, w środowisku lubelskim przygotowany został tom akt sejmiku ziemi chełmskiej z lat 1572–1668, trwają prace nad kolejnymi edycjami, m.in. sejmiku województwa bełskiego. Nawet wszakże uwzględniając wcześniejsze edycje uprzystępniające dokumentację sejmików wiszeńskiego, halickiego, kujawskiego, częściowo także dobrzyńskiego oraz województw: krakowskiego, kijowskiego, bracławskiego czy wołyńskiego, stwierdzić trzeba, że jest to stan rzeczy dalece niezadowalający. …
Niniejszym wydawnictwem do katalogu opublikowanych częściowo akt swojego sejmiku dołącza historyczne województwo lubelskie. Na terytorialno-administracyjnej mapie Polski pojawiło się ono stosunkowo późno, bo dopiero w 1474 r., obejmując należące do tej pory do województwa sandomierskiego ziemie lubelską i łukowską. …
Publikowane w niniejszym tomie akta stanowią pokłosie działalności sejmiku lubelskiego z lat 1572–1632. Nie znamy dokładnej liczby mających wówczas miejsce zgromadzeń szlachty lubelskiej, gdyż — poza zbierającymi się od 1578 r. regularnie we wrześniu w pierwszy poniedziałek po święcie Narodzin Marii Panny (8 września) sejmikami deputackimi, na których wybierano deputata do Trybunału Koronnego — pozostałe sejmiki nie miały stałych terminów obrad. Obradowały one w terminach wyznaczonych przez uniwersały królewskie (sejmiki przedsejmowe, tzw. królewskie bez związku z sejmem), uniwersały wojewody bądź kasztelana (sejmiki elekcyjne kandydatów na opróżnione urzędy ziemskie) bądź konstytucje sejmowe (sejmiki relacyjne). …
Materiały objęte ramami niniejszego tomu pochodzą zatem w pierwszym rzędzie z Archiwum Państwowego w Lublinie, w którym przechowywane są w większości księgi grodzkie lubelskie. Akta te, przewiezione w 1887 r. z Lublina do Wilna, zostały w 1915 r. ewakuowane w głąb Rosji, ulegając częściowemu rozproszeniu. Część ksiąg grodzkich lubelskich (zaczynających się od 1609 r.) powróciła do Lublina w 1919 r., najstarsze rewindykowane zostały z terenów dawnego ZSRR dopiero w latach 1962–1963. 8 ksiąg lubelskich z lat 1531–1596 przechowywanych jest nadal w Centralnym Narodowym Archiwum Historycznym Republiki Białoruś w Mińsku. Niestety, stan zachowania ksiąg lubelskich oraz ich kompletność pozostawiają sporo do życzenia. Z interesującego nas okresu brakuje 12 ksiąg z serii Relacji, manifestacji i oblat, do której wnoszono akta sejmiku, częściowo tylko lukę tę zapełniają fragmentarycznie i w bardzo złym stanie zachowane protokoły ksiąg nazwane w archiwum Destructa. Niczego nie przyniosła też kwerenda w księgach ziemskich urzędowskich z objętego niniejszym wydawnictwem okresu. …
Zamysł publikacji akt sejmiku lubelskiego zrodził się w środowisku historyków Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej już w 1980 r., a jego ówczesnym patronem był prof. dr hab. Adam Kersten, kierownik powołanego wtedy Zakładu Historii XVI–XVIII wieku. Rozpoczęte prace nie wyszły jednak wówczas poza etap rejestracji materiałów sejmikowych. Przedwczesna śmierć Profesora zahamowała kontynuację przedsięwzięcia. Niniejszy tom chcę poświęcić pamięci Profesora, również jako wyraz ogromnego szacunku dla Jego zasług dla rozwoju lubelskiego środowiska historycznego.
Edycja niniejsza mogła się ukazać m.in. dzięki finansowemu wsparciu ze strony Fundacji Kerstenów. Władzom Fundacji, Państwu Małgorzacie Kersten i Grzegorzowi Kerstenowi, składam w tym miejscu serdeczne podziękowania. Dyrektorowi Archiwum Państwowego w Lublinie dr. Piotrowi Dymmelowi dziękuję za przyjęcie publikacji do serii wydawniczej Fontes Lublinenses oraz jej dofinansowanie. Panu dr. hab. Michałowi Zwierzykowskiemu, prof. UAM jestem głęboko wdzięczny za dzielenie się własnymi doświadczeniami związanymi z publikacją akt sejmikowych oraz cenne dla niniejszej publikacji uwagi recenzyjne. Słowa podziękowań zechcą też przyjąć wszyscy pracownicy archiwów i bibliotek, z których życzliwości i pomocy korzystałem w trakcie przygotowywania niniejszego tomu.
Henryk Gmiterek